Turizm fəaliyyəti Avropa ölkələrində yalnız iqtisadi sektorun bir hissəsi deyil, həm də dövlətlərin strateji inkişaf siyasətinin ayrılmaz elementidir. Avropa İttifaqı və onun üzv ölkələri üçün turizm sektoru mədəni irsin qorunması, sosial inklüzivlik, regionlararası iqtisadi balans və ekoloji dayanıqlıq kimi prioritetlərin həyata keçirilməsində mühüm alət kimi çıxış edir. Avropa regionu dünyanın ən iri turizm mərkəzlərindən biri olmaqla, hər il yüz milyonlarla turist qəbul edir və bu sahədən əldə olunan gəlirlər iqtisadi artımın mühüm qaynaqlarından biri hesab olunur.
Avropada turizm siyasəti çoxpilləli və kompleks struktura malikdir. Bir tərəfdən Avropa İttifaqı səviyyəsində ümumi strateji çərçivə müəyyən edilir, digər tərəfdən hər bir ölkə öz milli prioritetlərinə uyğun müstəqil turizm siyasəti həyata keçirir. Məhz bu səbəbdən Avropa turizm modeli mərkəzləşdirilmiş strateji yanaşma ilə milli və regional fərqliliklərin sintezindən ibarət olur. Məqalədə Avropa İttifaqının turizm siyasətinin ümumi prinsipləri, aparıcı ölkələrin dövlət iştirak modelləri və praktiki nəticələri geniş şəkildə təhlil olunur.
II. Avropa İttifaqının turizm siyasətinin ümumi prinsipləri
Avropa İttifaqı turizm sahəsində birbaşa icbari tənzimləmə funksiyasını həyata keçirməsə də, ümumi strategiya və prinsiplər vasitəsilə üzv dövlətlərin siyasətini istiqamətləndirir. Bu strategiyanın əsas məqsədləri arasında turizmin dayanıqlı inkişafının təmin olunması, regionlararası iqtisadi fərqlərin azaldılması, mədəni irsin qorunması, turizm sektorunda innovasiya və rəqabət qabiliyyətinin artırılması yer alır. Avropa İttifaqının turizm siyasəti ətraf mühitin mühafizəsi, ekoturizmin təşviqi və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə istiqamətlərini də əhatə edir.
Avropa İttifaqı rəqəmsallaşma və innovativ texnologiyaların turizm sahəsində tətbiqini stimullaşdırmaq üçün müxtəlif təşəbbüslər həyata keçirir. Bu təşəbbüslər turizm məhsullarının keyfiyyətinin artırılması, xidmətlərin rəqəmsal platformalar üzərindən əlçatanlığının yaxşılaşdırılması və Avropa regionunun qlobal turizm bazarındakı mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə yönəlmişdir. Avropa Komissiyası tərəfindən qəbul edilən turizm üzrə fəaliyyət planlarında dayanıqlı turizm siyasətinin prioritet istiqamətləri açıq şəkildə müəyyən edilir.
III. Fransa, İtaliya, İspaniya və Almaniyada dövlət iştirak modelləri
Fransa turizm siyasətində dövlətin rolu güclü koordinasiya və strateji planlaşdırma funksiyaları ilə xarakterizə olunur. Dövlət milli və regional səviyyədə turizm sektorunun inkişafı üçün məqsədyönlü proqramlar hazırlayır, mədəni irsin qorunması və tanıdılmasına xüsusi diqqət yetirir. Fransa turizmi əsasən “mədəni turizm” və “qastronomiya turizmi” brendləri üzərində qurulur və bu sahədə dövlətin rolu həm tənzimləyici, həm də təşviqedici xarakter daşıyır.
İtaliyada dövlət turizmi ölkənin mədəni irsinin qorunması və təqdim edilməsi vasitəsi kimi görür. Dövlət orqanları turizm siyasətini əsasən mədəniyyət və turizmin inteqrasiyası əsasında formalaşdırır və bu yanaşma ölkənin tarixi və memarlıq abidələrinin qorunmasına, onların turizm məhsulu kimi tanıdılmasına şərait yaradır. İtaliya regionlarının turizm siyasətində müstəqillik səviyyəsi yüksəkdir, bu da müxtəlif regionların öz brendlərini formalaşdırmasına imkan verir.
İspaniya turizm siyasətində dövlət daha çox tənzimləyici və balanslaşdırıcı rola malikdir. Sahil turizmi ilə bağlı ekoloji problemlər, kütləvi turizmin yaratdığı sosial və infrastruktur yükü dövlətin əsas diqqət mərkəzindədir. Dövlət dayanıqlı turizmin təşviqi, daxili regionların turizm potensialının inkişafı və ekoloji tarazlığın qorunmasına yönəlik proqramlar həyata keçirir.
Almaniya federal strukturun imkanlarından istifadə edərək turizmin inkişafını regionların spesifik ehtiyaclarına uyğunlaşdırır. Dövlət milli səviyyədə strateji çərçivə müəyyən etsə də, əsas yük federal ştatların və yerli idarələrin üzərinə düşür. Bu, regionların öz brendlərini yaratmasına, yerli xüsusiyyətləri nəzərə alaraq fərdi turizm strategiyaları həyata keçirməsinə şərait yaradır. Almaniya turizm siyasətində texnoloji innovasiya və rəqəmsallaşmaya xüsusi önəm verir.
IV, 1. İctimai-özəl tərəfdaşlıqlar və brend strategiyaları
Avropa ölkələrinin turizm sektorunda ictimai-özəl tərəfdaşlıq modeli mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu model dövlətin strateji istiqamətləri müəyyən etdiyi, özəl sektorun isə təşəbbüskar və icraedici funksiyanı yerinə yetirdiyi bir mexanizmdir. Fransa və İspaniyada bu model mədəni və ekoloji turizmin inkişafında, turizm məhsullarının keyfiyyətinin artırılmasında, innovativ həllərin tətbiqində uğurla həyata keçirilir.
Brendləşmə strategiyaları hər bir ölkənin milli kimliyinə, mədəni və coğrafi özəlliklərinə əsaslanır. Fransa “Dünya Mədəniyyət Mərkəzi” imici ilə, İtaliya “Tarix və Mədəniyyətin Beşiyi” kimi, İspaniya isə “Günəş, Dəniz və Festival Ölkəsi” kimi təqdim olunur. Bu brendlər qlobal reklam kampaniyalarında sistemli şəkildə istifadə olunur və ölkələrin turizm siyasətinin ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Almaniya isə brendləşməni innovasiya və texnologiya ilə birləşdirərək, rəqəmsal platformalarda ölkənin müxtəlif regionlarının turizm potensialını tanıdır və müasir turizm məhsullarını inkişaf etdirir.
Nəticə
Məqalədə Avropa İttifaqı və onun aparıcı ölkələrində (Fransa, İtaliya, İspaniya və Almaniya) turizm siyasətinin dövlət iştirak modelləri geniş şəkildə təhlil edilir. Müəllif göstərir ki, Avropa ölkələrində dövlətin rolu sadəcə tənzimləyici funksiyalarla məhdudlaşmır, eyni zamanda strateji planlaşdırma, təşviq və brendləşdirmə sahələrində də mühüm funksiyalar yerinə yetirilir. Hər bir ölkənin spesifik iqtisadi, mədəni və coğrafi xüsusiyyətlərinə əsaslanaraq formalaşan bu siyasətlər dayanıqlı inkişaf, sosial inklüzivlik və iqtisadi artıma töhfə verir.
Avropa İttifaqının ümumi strategiyası üzv dövlətlərin turizm sektorunda rəqabət qabiliyyətini artırmaqla yanaşı, innovasiya və rəqəmsallaşma kimi çağırışlara da cavab verir. Fransa və İtaliya kimi ölkələr mədəni irs üzərində qurulmuş turizm modellərini inkişaf etdirərkən, Almaniya texnologiya yönümlü yanaşmanı ön plana çıxarır. İspaniya isə ekoloji tarazlığı və daxili regionların turizm potensialını qorumağa yönəlik tədbirlərlə seçilir.
İctimai-özəl tərəfdaşlıq modelləri və brend strategiyaları isə Avropa ölkələrinin qlobal turizm bazarında rəqabət qabiliyyətini artırmaq üçün əsas alətlər kimi qiymətləndirilir. Bu yanaşmalar həm turizm məhsullarının keyfiyyətini yüksəldir, həm də ölkələrin beynəlxalq imicini möhkəmləndirir.
Ümumilikdə, müəllif nəticə olaraq vurğulayır ki, Avropa təcrübəsi göstərir ki, turizm sektorunda uğurlu dövlət siyasəti strateji planlaşdırma, özəl sektorla effektiv əməkdaşlıq və yerli potensialın düzgün qiymətləndirilməsi üzərində qurulmalıdır. Bu model digərregionlarüçündənümunəvihesabolunabilər.
Qələndərov Kənan Vüqar oğlu,
Bakı Dövlət Universiteti, Hüquq fakültəsi
"İnsan hüquqları və informasiyasiya hüququ" UNESCO kafedrasının
"Turizm hüququ" ixtisası üzrə magistrantı
