Bilgi və İctimai Siyasət Mərkəzinin prezidenti, Cənubi Qafqaz, Mərkəzi Asiya və Cənubi Asiya üzrə pakistanlı ekspert, yazıçı Dr.Mehmood Ul Hassan Khanın "Şəvkət Mirziyoyev:İslahatların və regional inteqrasiyanın böyük lideri" adlı kitabı nəşr edilib.
Kitab barəsində fikirlərini Sherg.az-la bölüşən Dr.Mehmood Ul Hassan Khan Özbəkistan-Pakistan münasibətlərindən, eləcə də siyasətçilərdə əksik olan məqamlardan söz açıb:
"Bu kitabın təqdimatı mənim və bütöv Mərkəzi Asiya bölgəsi üçün əlamətdar bir hadisədir. Şəxsən mən H.E. Ali Şerə, Özbəkistan səfirinə və kitabın hazırlanmasında yorulmadan çalışan bütün komandaya təşəkkürümü bildirirəm. Özbəkistanın aparıcı düşüncə mərkəzlərinə, çoxsaylı PhD dərəcəli alimlərinə və Xarici İşlər Nazirliyinə geniş əməkdaşlıq və koordinasiya üçün xüsusi minnətdarlığımı çatdırıram. Həmçinin, Think Tank-ımızın prezidenti, general-mayor Khalid Amir Jaffari’nin mənim işimə göstərdiyi dayanıqlı dəstək və inama görə şəxsi təşəkkürümü bildirirəm.
Bu kitab “Cənubi Asiya və Beynəlxalq Tədqiqatlar Mərkəzi” ilə “Bilik və İctimai Siyasət Mərkəzi”nin birgə nəşridir. Kitabın ümumi səhifə sayı 442, söz sayı 150,234, simvolların sayı 1,017,000, abzaslar 4,541 və sətirlər 16,602-dir. O, doqquz fəsildən ibarətdir.
Kitabın yazılması ideyası bir il əvvəl müzakirə olunub. Bütün mövzular Özbəkistanın üç aparıcı düşüncə mərkəzi ilə “məsləhətləşmə mexanizmləri” vasitəsilə seçilib, universitetlərin müxtəlif PhD alimləri və Xarici İşlər Nazirliyinin qiymətli töhfələri ilə zənginləşdirilib. Bu əməkdaşlıq tam sirlər qorunmaqla və daimi yaxın əlaqə əsasında reallaşdırılıb".
Ekspert Özbəkistanın iqtisadi göstəricilərindən söz açıb və bunun diqqətəlayiq olduğunu söyləyib:
"“İslahat hərəkatı”ndan sonra ölkənin illik ÜDM artımı orta hesabla 5-6% arasında olub, milli yoxsulluq səviyyəsi 8,9%-ə qədər azalıb. 2025-ci ilədək bu göstəricinin 6%-ə çatacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da ölkənin sabitliyini, dayanıqlılığını və inkişaf potensialını əks etdirir. Özbəkistan Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (WTO) üzvlük prosesinin son mərhələsindədir və 2026-cı ildə qoşulmağı planlaşdırır.
Bu kitab Pakistanın akademik tarixində ilk “növ”dür. O, Özbəkistanın makroiqtisadiyyatı, icma inkişafı, özəl müəssisələr, cəmiyyət, idarəetmə sistemi, maliyyə islahatları, yoxsulluğun azaldılması, yeni iş yerlərinin yaradılması, siyasət, demokratikləşmə, konstitusiya inkişafı, mədəniyyət diplomatiyası, Pakistanla ikitərəfli münasibətlər, liderlik, struktur islahatlar, milli inkişaf strategiyaları və regional əlaqələr kimi 39-dan çox mövzunu əhatə edir.
Kitab həm siyasətçilər üçün bir “istinad qaynağı”, həm də iş adamları və investorlar üçün Pakistan-Özbəkistan ikitərəfli münasibətlərini möhkəmləndirən praktiki rəhbərdir. Bu, alimlər, regional ekspertlər, strateqlər və diplomatlardan ibarət “Bilik Korridorunun” yaradılmasına mühüm töhfədir.
Kitab yalnız ənənəvi müdrikliklə məhdudlaşmır, həm də praktik həllər, əhatəli təkliflər və effektiv tövsiyələr təqdim edir. O, Özbəkistanın iqtisadiyyatını, cəmiyyətini və idarəetmə sistemini dayanıqlılıq, inkişaf, rifah və sülh istiqamətində gücləndirməyə yönəlib".
Müəllif qeyd edir ki, Özbəkistanın siyasətçiləri struktur islahatları davam etdirməli, kommunal xidmətləri modernləşdirməli, təhsili təkmilləşdirməli, genişzolaqlı interneti artırmalı və şəffaf dövlət investisiyalarını təmin etməlidirlər:
"Davam edən struktur islahatlar uzunmüddətli rifahın təminatçısı olacaqdır. Kitab həm iqtisadi liberallaşma, həm xarici investisiyaların təşkili, həm də mərkəzləşmədən de-mərkəzləşməyə keçid, əlaqələndirmə və vətəndaş rifahının təmin olunmasını kodlaşdırır. O, qədim sivilizasiyaları, mədəniyyətləri və ənənələri iqtisadi dəyərlərlə birləşdirir və sosial-iqtisadi inteqrasiya, sənaye əməkdaşlığı, birgə müəssisələr və məhsuldar kanallar üçün praktik təkliflər verir.
Özbəkistanın iqtisadi islahatları Prezident Şavkat Mirziyoyevin rəhbərliyi ilə 2016-cı ildən etibarən həyata keçirilir. Valyuta məzənnəsi birləşdirilib, valyuta məhdudiyyətləri aradan qaldırılıb, gömrük və vergi qaydaları sadələşdirilib, dövlət müəssisələri özəlləşdirilib, ticarət liberallaşdırılıb və xarici biznes üçün maneələr azaldılıb.
Kitab həm də Özbəkistanın mədəni və folklor “xəzinələrini” qlobal və regional turistlər üçün təqdim etmək, həmçinin iqtisadi, sosial və sistemli məlumatları düzgün təqdim etmək məqsədini daşıyır.
Hər iki ölkə tekstil, geyim, moda, kənd təsərrüfatı, əczaçılıq və informasiya texnologiyaları sahələrində birgə müəssisələr yaratmalı, iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirməlidir. Hazırda Özbəkistanda Pakistan kapitalı ilə 130 birgə müəssisə fəaliyyət göstərir.
Siyasətçilər Əfqanıstan ətrafında alternativ yolları nəzərdən keçirərək, ticarət, sənaye əməkdaşlığı, insan kapitalının inkişafı və regional əlaqələri gücləndirməlidirlər. Bu, Gəvadar-Kaşqar-Xorqos oxu vasitəsilə davamlı ticarət sistemini təmin edəcəkdir.
Özbəkistan idmanda da güclüdür: boks, cüdo, taekvondo, tennis, futbol və rugby üzrə bacarıqları mövcuddur. Bu sahələrdə birgə əməkdaşlıq həm iqtisadi, həm də mədəni əlaqələri möhkəmləndirə bilər".
Yazıçı Pakistan və Özbəkistan strateji tərəfdaşlıq statusuna malik olduğunu, həmçinin bu statusun özəl sektorun iştirakı, qarşılıqlı ticarət evlərinin yaradılması, sənaye və hibrid kənd təsərrüfatı vahidlərinin qurulması ilə daha da gücləndirilə biləcəyini deyib:
"Trans-regional əlaqələr üçün yeni, inteqrasiya edilmiş və rəqəmsallaşdırılmış iqtisadi inteqrasiya, sənaye əməkdaşlığı, investisiya və birgə müəssisə modelinə keçmək vacibdir. Eyni zamanda, maliyyə və bank sistemlərindəki zəifliklər dərhal həll edilməli, İslam bankçılığı, KOB-lar, startaplar və regional təchizat zəncirləri inkişaf etdirilməlidir.
Diverse nəqliyyat əlaqələri (dəmir yolu, NLC TIR xidmətləri, konteyner mərkəzləri), Gəvadar limanı və CPEC Phase 2.0 kimi layihələr regionlararası əlaqəni gücləndirəcək və ticarət həcmini artıracaq.
Dünya Bankının son hesabatına görə, Özbəkistan makroiqtisadi baxımdan sabitdir və Mərkəzi Asiyada ən sürətlə inkişaf edən beş iqtisadiyyatdan biridir. 2025-ci ildə ölkənin ÜDM artımının 6,2% olacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da regional orta göstəricidən yüksəkdir. Özbəkistanın artımı regional sabitlik və inkişaf üçün əhəmiyyətlidir. Təxminən 37 milyon əhalisi ilə Mərkəzi Asiyada ən böyük ölkə olaraq, onun uğuru ticarət yollarını gücləndirir və Çin, Cənubi Asiya, Avropa ilə əlaqələri dərinləşdirir. Özbəkistan artıq xammal ixracından daha çox, istehsal, xidmət və informasiya texnologiyaları sahələrinə yönəlmiş artım mərhələsindədir".
Müsahibimiz bildirib ki, kitabın məqsədi yalnız vətəndaşlar üçün deyil, həm də siyasətçilər və investorlar üçün sabit, islahatçı və inkişaf edən Özbəkistan modelini təqdim etməkdir:
"Bu, Avrasiya iqtisadiyyatını daha əlaqəli, müxtəlif və dayanıqlı etmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir".
